Χωρίς τους Τ/κ και οι Ε/κ χάνουν τη μισή Κύπρο

Η τουρκοκυπριακή κοινότητα βρίσκεται σε αναβρασμό και μια τεράστια εξάρτηση από την Τουρκία που πλέον έχει παρουσία οικονομική, πολιτιστική και προσπαθεί να αλλάξει την ταυτότητα των Τουρκοκυπρίων, η οποία προσπαθεί να αντισταθεί και αντιδρά. Ο ακαδημαϊκός Νιαζί Κιζίλγιουρεκ μιλά στο ΚΥΠΕ για τις προεκτάσεις αυτής της κρίσης που εκτείνεται σε ολόκληρο σχεδόν το φάσμα της τ/κ κοινότητας, εξηγεί τις αντιδράσεις, κυρίως από συνδικαλιστές και δασκάλους, στην επιβολή της κουλτούρας του Ισλάμ, των ιδιωτικοποιήσεων, των «ιθαγενειών», αιτιολογεί την εξασθένιση της τ/κ αριστεράς εντοπίζοντας τα αίτια, τη διαμάχη στη δεξιά που δεν τη θεωρεί αποσχιστική και σκιαγραφεί την πορεία μιας κοινότητας που για πρώτη φορά, μετά από πολλά χρόνια, δεν έχει, ούτε αυτή, προτεραιότητα το Κυπριακό, αλλά την οικονομική κρίση. Ο καθηγητής και μέλος του Συμβουλίου του Τμήματος Τ
ουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου πιστεύει πως «χωρίς τους Τ/κ και οι Ε/κ χάνουν τη μισή Κύπρο» και εκφράζει ανησυχία γιατί αυτό δεν γίνεται αντιληπτό. Εντοπίζει δε την παραδοξότητα της οικονομικής παρουσίας της Τουρκίας στα κατεχόμενα που φέρει μεν οικονομική ενδυνάμωση στο βόρειο κατεχόμενο μέρος, όμως την ίδια ώρα αποδυναμώνει την τ/κ κοινότητα ως έκφραση πολιτικής βούλησης. Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη:

Ερ: Κρίση στο «δήμο» Λευκωσίας, κρίση στο κόμμα Εθνικής Ενότητας (ΚΕΕ), απεργίες, στάση εργασίας σε πολλούς τομείς και διαμαρτυρίες επαγγελματικών ομάδων και συνδικάτων. Η τ/κ κοινότητα φαίνεται να βρίσκεται σε αναβρασμό. Είναι πολιτικά τα αίτια ή συγκυρίες;

Απ: Δύσκολα τα ξεχωρίζεις. Δεν ξέρω αν υπήρχαν εποχές που η τ/κ κοινότητα δεν ήταν σε κρίση. Η κρίση είναι μόνιμη και έχει άμεση σχέση με το Κυπριακό γιατί πρόκειται για μια κοινότητα που είναι απομονωμένη και απόλυτα εξαρτημένη από την Τουρκία. Αυτή η εξάρτηση αυξάνεται, είναι η τεράστια. Όμως τώρα παίρνει και μια άλλη μορφή με την εισροή ισλαμικού, θα έλεγα, κεφαλαίου, από την Τουρκία. Οι Τ/κ επιχειρηματίες χάνουν τον οικονομικό και κατ’ επέκταση και τον πολιτικό λόγο. Ό,τι παρουσιάζει η κυβέρνηση της Τουρκίας ως οικονομική πρόταση, η «κυβέρνηση» και ιδιαίτερα το ΚΕΕ είναι έτοιμο να τα δεχτεί, με τις ιδιωτικοποιήσεις οργανισμών που ήταν μέχρι τώρα στα χέρια των Τ/κ. Υπάρχει και η πολιτισμική παρουσία της Τουρκίας στα κατεχόμενα. Λέχθηκε ότι πρέπει να εκπαιδευτούν οι Τ/κ στο Ισλάμ, να αποκτήσουν πίστη, ιδρύεται θεολογική σχολή, συζητείται μεγάλο τζαμί και ο Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης για την Κύπρο (Μπεσίρ Αταλάι) δεν διστάζει να δηλώσει ότι οι Τ/κ χρειάζονται θρησκευτική παιδεία. Τέτοιες δηλώσεις είναι από τη μια υποτιμητικές και από την άλλη προκαλούν ένα «κίνημα της ταυτότητας». Σε αυτή τη συγκυρία, αυτό που λέμε αναβρασμός είναι ουσιαστικά μια έκφραση να προστατευθεί η τ/κ ταυτότητα, όπως ιστορικά έχει διαμορφωθεί, απέναντι σε μια επίθεση που δέχεται για να αναδημιουργηθεί στα πλαίσια του Ισλάμ. Αυτές όμως οι αντιδράσεις περιορίζονται σε κάποιες οργανώσεις, κυρίως συντεχνίες, όχι τυχαία, γιατί τα περισσότερα κόμματα είναι εξαρτημένα από την Τουρκία. Οι συντεχνίες ξέρουν ότι αν υπάρξουν ιδιωτικοποιήσεις είναι οι εργαζόμενοι που θα χάσουν. Και από την άλλη οι συντεχνίες των δασκάλων αντιδρούν, στο επίπεδο της κουλτούρας, στην προσπάθεια επιβολής μιας άλλης ταυτότητας. Η εξάρτηση γίνεται πολύ πιο χειρότερη με την Τουρκία να έχει πια μια πολύ πιο έντονη παρουσία στην Κύπρο, και οικονομική και πολιτισμική, ενώ ταυτόχρονα δίδεται συστηματικά «ιθαγένεια» σε Τούρκους πολίτες, πράγμα που οδηγεί την τ/κ κοινότητα μακροπρόθεσμα, θα τολμούσα να έλεγα, σε αφανισμό, ως ξεχωριστή κοινότητα.

Ερ: Η αντιπολίτευση και τα κόμματα φαίνονται να έχουν μεν μια φωνή, ζητώντας πχ «πρόωρες εκλογές», από την άλλη όμως στους δρόμους βγαίνουν οι δάσκαλοι και οι συνδικαλιστές. Μήπως επειδή αυτοί είναι η πιο γνήσια φωνή ή επειδή τα πολιτικά κόμματα φοβούνται την εξάρτηση, στην οποία αναφερθήκατε, με την Άγκυρα;

Απ: Εξήγησα ότι η αντίδραση των συνδικαλιστών έχει να κάνει με την απώλεια εργασίας, αν π.χ ιδιωτικοποιηθεί η «αρχή ηλεκτρισμού»». Οι δάσκαλοι αντιδρούν σε επίπεδο κουλτούρας γιατί είναι παρέμβαση στην παιδεία αυτό που γίνεται. Όσον αφορά όμως ένα κοινό μέτωπο αντίδρασης της αντιπολίτευσης, δεν βρίσκουμε κοινή φωνή στην υπεράσπιση της τ/κ κοινότητας. Δημιούργησαν πρόσφατα το κίνημα κοινοτικής ύπαρξης, όμως και σε αυτό συμφωνούν μέχρι σε ένα σημείο. Δεν υπάρχει ένα κοινό πρόγραμμα συνολικής αντίληψης πραγμάτων, που να περιλαμβάνει οικονομία, κουλτούρα, Κυπριακό. Να το διαχωρίσουμε όμως. Η δεξιά, σε όλο της το φάσμα, δεν μπορεί και δεν θέλει να αντιστέκεται. Εκ της ιδεολογίας και της αντίληψής της, η δεξιά δεν ενοχλείται από την παρουσία της Τουρκίας στην Κύπρο, ούτε και από τη δημογραφική αλλαγή. Κάποτε το είχε πει ο Ραούφ Ντενκτάς: «Τούρκος φεύγει, Τούρκος έρχεται». Περιμένει λοιπόν κανείς να δει από την αντιπολίτευση και κυρίως από την αριστερά, μια πολιτική που θα υπερασπίσει τα συμφέροντα της τ/κ κοινότητας. Είναι γεγονός ότι η τεράστια εξάρτηση από την Τουρκία, η απομάκρυνση της πιθανότητας επίλυσης του Κυπριακού, εκ των πραγμάτων αδυνατεί την τ/κ αριστερά. Είναι μέσα από συγκυρίες που δυναμώνεται και αποδυναμώνεται. Η τ/κ αριστερά ενδυναμώθηκε όταν υπήρχε η προοπτική της λύσης και αποδυναμώθηκε όταν χάθηκε αυτή η προοπτική. Είναι μεν αντιπολίτευση, είναι όμως δύσκολο να σπρώξουν τα πράγματα σε ένα συγκρουσιακό σημείο γιατί στο τέλος της ημέρας, αφού δεν θα υπάρχει η προοπτική της λύσης, «να κάνουμε τί», ρωτάνε οι ίδιοι. Είναι λοιπόν μια δομική αδυναμία εδώ, που πηγάζει όχι μόνο από την μη λύση, αλλά την έλλειψη προοπτικής της λύσης.

Ερ: Αν πάνε σε «πρόωρες εκλογές» τι διαφορετικό πιστεύετε ότι μπορεί να δείξει η κάλπη;

Απ: Εγώ δεν πιστεύω ότι η τ/κ κοινότητα μπορεί να λύσει τα τεράστια προβλήματά της μέσα από την εκλογική διαμάχη και μόνο. Βεβαίως και δεν βάζω στο ίδιο καζάνι όλους. Η αριστερά δεν θα δώσει τόσες «ιθαγένειες» όσες η δεξιά και αυτό φάνηκε από τη «διακυβέρνηση» Ταλάτ. Έχουν κάποιες ευαισθησίες. Όπως όμως έχουν τα πράγματα δεν μπορούμε να μιλήσουμε για μια οικονομική προοπτική που θα εξασφαλίσει την αναπαραγωγή της τ/κ κοινότητας με τους δικούς της όρους σε σημείο που θα μειώσει την εξάρτηση από την Τουρκία. Αντίθετα, όλα μας δείχνουν ότι αυτή η εξάρτηση ενισχύεται. Για παράδειγμα μιλάνε όλοι για το έργο μεταφοράς νερού από την Τουρκία και τώρα έχει προστεθεί και το ρεύμα. Είναι σχέση πολιτικής εξάρτησης που χτίζεται εδώ. Είναι σε θέση η τ/κ αριστερά να πει ότι θα παράγουν το δικό τους ρεύμα και πώς; Το πρόβλημα είναι δομικό και όχι συγκυριακό για την τ/κ κοινότητα.

Ερ: Το «οικονομικό πρωτόκολλο» που υπογράφθηκε πρόσφατα μεταξύ κατεχομένων και Τουρκίας περιλαμβάνει και ιδιωτικοποιήσεις, αλλαγή εργασιακού καθεστώτος στο «δημόσιο» κτλ. Η παρουσία της Άγκυρας φαίνεται τώρα να είναι ολιστική και το ερώτημα είναι γιατί τώρα;

Απ: Κατά καιρούς έρχονταν «οικονομικά πακέτα» που επικεντρώνονταν σε κάποια πράγματα. Το Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό κόμμα (ΡΤΚ), όταν ήταν στην «εξουσία», κάποια πράγματα τα είχε δεχθεί και κάποια όχι. Όταν ήρθε στην «εξουσία» το κόμμα του Ιρσέν Κιουτσιούκ, ο ίδιος δημιούργησε ένα ρόλο “yes man”,, Κάνει ό,τι του πει η Άγκυρα και αυτό το χρησιμοποιεί και για εσωκομματικές υποθέσεις. Ενισχύεται ο κ. Κιουτσιούκ εσωκομματικά, αποδεχόμενος ό,τι του λέει η Άγκυρα και το ΑΚΡ. Το τελευταίο «οικονομικό πακέτο» προβλέπει ιδιωτικοποιήσεις σε ό,τι απέμεινε και άνθρωποι κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους. Να υπογραμμίσουμε εδώ ότι η έννοια της ιδιωτικοποίησης στα κατεχόμενα είναι διαφορετική. Ιδιωτικοποίηση στα πλαίσια της ΕΕ σημαίνει πως το αποτέλεσμα για τον πολίτη θα είναι καλύτερο, αυξημένη ποιότητα και όχι πολύ ακριβά. Υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ διαφόρων εταιρειών. Στα κατεχόμενα ιδιωτικοποίηση εξ ορισμού είναι τουρκοποίηση. Δεν υπάρχουν εταιρείες από τη Γαλλία, την Αγγλία ή αλλού να έρθουν να ανταγωνιστούν ποιος θα μπει στο παιχνίδι. Υπάρχει ένας μόνος του και αυτός είναι το τουρκικό κεφάλαιο. Γι’ αυτό οι ιδιωτικοποιήσεις οδηγούν σε αντίδραση που παίρνει πλέον τη μορφή του κινήματος ταυτότητας, υπεράσπισης της κοινότητας, δεν είναι καθαρή οικονομική υπόθεση. Υπάρχει ένα παράδοξο σε όλο αυτό, και αυτό είναι ότι ενώ ενισχύεται μεν η παρουσία της Τουρκίας και η «βόρεια Κύπρος» ως οικονομικός χώρος, χάνει δε η τ/κ κοινότητα ως κοινότητα.

  Ερ: Η κρίση στο ΚΕΕ κράτησε πολλούς μήνες, έφτασε μέχρι τα «δικαστήρια». Αυτό κατ’ εσάς οφείλεται στην αντιπαράθεση Ερογλου – Κιουτσιούκ ή είναι κάτι πιο βαθύ; Απ: Είναι φανερό ότι υπάρχει μια έντονη διαμάχη μεταξύ των κ. Ερογλου και Κιουτσιούκ. Όμως πήρε άλλη μορφή. Σε αυτή τη διαμάχη ο Ιρσέν Κιουτσιούκ βασίστηκε 100% πάνω στη δύναμη της τουρκικής κυβέρνησης, του ΑΚΡ, γι’ αυτό και δέχεται ότι του λένε, και ο Ντερβίς Ερογλου στη βάση του ΚΕΕ ως ο ιστορικός ηγέτης του κόμματος. Είναι επίσης γεγονός ότι η κυβέρνηση του ΑΚΡ δεν συμπαθεί ιδιαίτερα τον κ. Ερογλου και υπάρχουν διάφορες εκτιμήσεις γι’ αυτό. Ερ: Δεν είναι δηλαδή για εσάς μια κρίση της δεξιάς;

Απ: Κρίση είναι, όπως και μεγάλη διαμάχη. Όμως δεν νομίζω ότι θα οδηγήσει σε διάσπαση. Γιατί η δεξιά είναι ομάδες ανθρώπων που τους δένουν μαζί πάνω απ’ όλα τα συμφέροντα. Η δεξιά πάντοτε ήταν διάφορες ομάδες που είχαν διαφωνίες, αλλά στο τέλος της ημέρας μένουν μαζί γιατί έχουν κάποια συμφέροντα. Θα έχουμε τις εσωκομματικές εκλογές στο ΚΕΕ, γιατί αυτό είναι «δικαστική απόφαση». Πολύ πιθανόν να επικρατήσει ο Αχμέτ Κασίφ. Όμως δεν σημαίνει διάσπαση του ΚΕΕ και πρέπει να μην του δώσουμε παραπάνω σημασία από αυτή που έχει.

Ερ: Αυτό που προσέχουμε είναι πως ούτε στην τ/κ κοινότητα το Κυπριακό είναι πλέον πρώτο θέμα. Πιο πολύ η οικονομία, οι κοινωνικές αλλαγές, κ.ά. Ποιες βλέπετε να είναι οι επιπτώσεις σε αυτό;

Απ: Αυτό είναι σωστό και μάλιστα, για διάφορους και πολλούς λόγους, βλέπουμε τις δύο κοινότητες της Κύπρου να απομακρύνονται όχι από την ανάγκη της λύσης, αλλά από την πίστη ότι θα βρεθεί λύση. Τα αποτελέσματα της μη λύσης δεν έχουν την ίδια μορφή στις δύο κοινότητες, που επηρεάζονται διαφορετικά. Όσο περνά ο χρόνος χωρίς τη λύση του Κυπριακού, η τ/κ κοινότητα ως κοινότητα πολιτικής βούλησης, ασθενεί και αδυνατεί. Ενισχύεται η παρουσία της Τουρκίας στην Κύπρο. Μετά την εισβολή είχε 40.000 και πλέον στρατό στην Κύπρο, σήμερα έχει οικονομικό κεφάλαιο, είναι κουλτούρα, χρήμα, πληθυσμός. Όπως και στις Προεδρικές εκλογές βλέπουμε πως το Κυπριακό βρίσκεται, σε απόσταση, στη δεύτερη σειρά, παρόμοια είναι η εικόνα και στην τ/κ κοινότητα. Προέχουν η οικονομική κρίση, καθημερινά προβλήματα. Αυξάνονται επίσης οι εγκληματικές ενέργειες. Και στις δύο κοινότητες. Αυτό έχει να κάνει με το ότι τα κατεχόμενα είναι ξέφραγο αμπέλι. Εμένα όμως με ανησυχεί η δομή που παίρνει στα κατεχόμενα η παρουσία του τουρκικού κεφαλαίου, όπως π.χ τα καζίνο που εκ των πραγμάτων συνδέονται με τον υπόκοσμο. Δεν έχουμε δηλαδή κεφάλαια που ανοίγουν εργοστάσια για να δουλέψει ο κόσμος, αλλά κεφάλαια που ανοίγουν καζίνο. Πρόκειται για κοινωνικές επιπτώσεις μιας κατάστασης που δεν θα διορθωθεί εάν δεν βρεθεί μια συνολική λύση στα ζητήματα.

Ερ: Ποια είναι λοιπόν η διέξοδος;

  Απ: Δεν πιστεύω ότι η τ/κ κοινότητα έχει διέξοδο χωρίς την επίλυση του Κυπριακού. Η τ/κ κοινότητα βρίσκεται σε ένα ιστορικό μομέντουμ. Ο ένας δρόμος είναι η καθημερινή κοινωνική διαδικασία μέσω της ενδυναμωμένης παρουσίας της Τουρκίας με την κοινότητα να χάνει σταδιακά την ύπαρξή της ως κοινότητα πολιτικής βούλησης. Αν Ε/κ και Τ/κ διαχειρίζονται ένα ομόσπονδο κράτος από κοινού, αυτό είναι η προοπτική της ε/κ κοινότητας να ζήσει σε όλο το νησί. Χωρίς τους Τ/κ και οι Ε/κ χάνουν τη μισή Κύπρο. Αυτό το απλό πράγμα δυστυχώς δεν γίνεται κατανοητό ή δεν δίδεται αρκετή σημασία σε αυτό. Άρα, δεν υπάρχει προοπτική για τους Τ/κ μακροπρόθεσμα χωρίς την επίλυση του Κυπριακού, χωρίς να ενσωματωθεί η κοινότητα στη διεθνή νομιμότητα και να είναι υποκείμενη της διεθνούς πολιτικής, να διαχειριστεί πραγματικά μια κρατική εξουσία και μια πραγματική οικονομία, ως μέλος της ΕΕ. Αυτή είναι η προοπτική της. Η άλλη προοπτική είναι όλα αυτά που περιγράφουμε τώρα. Μια μαύρη εικόνα.